Menu
مسیحیان از تمام فرقه‌ها و فرهنگ‌ها، جشن‌ها و اعیاد به‌خصوصی را در تقویم‌های خود تعیین کرده و گرامی می‌دارند. برخی از این اعیاد، مثل کریسمس یا عید قیام، جشن‌های مهمی هستند و مربوط به مهم‌ترین وقایع زندگی مسیح می‌باشند. دیگر عیدها، می‌توانند مختص یک فرقه، فرهنگ یا کلیسایی خاص باشند. در این سری مقالات، در تلاش خواهیم بود تا برخی از مشهورترین اعیاد (نه مهم‌ترین عیدها از نظر الهیاتی!) و ویژگی‌های آنها را بدون هرگونه جانب‌داری، بررسی کنیم.
با فرا رسیدن کریسمس، ایام اَدْوِنت* به پایان می‌رسد. این عید نشانگر تولد عیسای مسیح است؛ همان‌طور که در اناجیل متی و لوقا ثبت شده. بر اساس این دو روایت، عیسی در بیت‌لحم و از مریم باکره متولد شد تا پیشگویی عهدعتیق به حقیقت بپیوندد. جنبه‌های دیگر داستان کریسمس برای بیشتر مسیحیان بسیار آشناست: شبانان و مجوسیان، هنگام تولد، برای دیدن عیسی رفتند و بعد، خانواده‌اش برای نجات جان او از فرمان هیرودیس، مجبور شدند به مصر فرار کنند. در روز کریسمس، این وقایع جشن گرفته می‌شوند، البته پیش‌تر و در طول ایام ادونت، در سرودهایی که در مراسم یکشنبه‌های ادونت خوانده می‌شوند نیز به این داستان اشاره‌هایی میشود. اهمیت الهیاتی کریسمس برای ایمانداران مسیحی، در این است که خدا انسان شد؛ یا همان‌طور که انجیل یوحنا می‌گوید، کلام، انسان شد و در میان ما مسکن گزید. انسانیت او به گناه آلوده نشد. او از باکره تولد یافته بود. او حقیقتاً انسان بود، اما حقیقتاً خدا نیز بود. به همین دلیل، می‌توانست کفارۀ گناهان انسان را بپردازد.
در هیچ جای کتاب‌مقدس یا متون اولیۀ مسیحی چیزی در مورد جشن کریسمس گفته نشده است. در حقیقت، قدیمی‌ترین نوشته‌ای که در مورد جشن کریسمس در دست داریم، در شهر رُم یافت شده و متعلق به ۲۵ام دسامبر سال ۳۳۶ میلادی است. پس از آن، برای بیش از یک قرن بر سر تاریخ دقیق تولد مسیح بحث‌های فراوانی دَرگرفت. در نهایت، مسیحیان در قرن چهارم با هم به اجماع رسیده و تاریخ ۲۵ دسامبر را پذیرفتند. جشن‌های مربوط به کریسمس پس از آن نیز تا مدتی، بحث‌انگیز باقی ماندند، چرا که طرفداران آریوس- که در آن زمان، بسیار قدرتمند بودند- سعی داشتند جسم‌شدن عیسی و کریسمس، یعنی روزی که این جسم‌شدن جشن گرفته میشود، را کم‌اهمیت جلوه دهند. اما در نهایت، مبارزات پی‌در‌پی ضد آریوس، منجر به احیای سنت کریسمس شد. جشن‌گرفتن این عید در سال ۸۰۰ میلادی ناگهان محبوبیت فراوان یافت، زیرا امپراتور مقدس رُم، شارلمانی در این روز تاجگذاری کرد.
کریسمس در فرهنگ‌های انگلیسی‌زبان، تاریخی پیچیده و ناهمگون دارد. برخی گروه‌ها مانند پیوریتن‌های قرن هفدهم، آن را به‌عنوان جشنی غیر‌مسیحی که متعلق به اقوام بت‌پرست است، ممنوع اعلام کردند، در حالی که دیگر گروه‌ها به برگزاری آن به‌عنوان جشنی که مایۀ شادی است، تأکید بسیار داشتند. این زمان در نقاط مختلف جهان، در روزهای متفاوتی جشن گرفته میشود. بسیاری از کلیساهای ارتدکس شرق، مانند کلیسای ارتدکس روسیه، کریسمس را در تاریخ ۷ ژانویه و بر اساس تقویم جولیانی جشن می‌گیرند. در روسیه، کریسمس پس از سال‌ها ترویج خداناباوری توسط دولت، هنوز هم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های مذهبی نزد مردم محبوبیت دارد و جشن سال نو نیز یکی از مهم‌ترین جشن‌های غیرمذهبی این کشور به‌شمار می‌رود. روز تولد مسیح برای کلیسای رسولی ارامنه که بزرگ‌ترین کلیسای مسیحی در ایران است، مصادف با روز تعمید او در نظر گرفته میشود. بنابراین، در این کلیسا، کریسمس و عید تجلی عیسی هر دو در تاریخ ۶ ژانویه جشن گرفته می‌شوند. گروه کوچکی از مسیحیان ارامنه نیز این دو عید را با هم و در تاریخ ۱۹ ژانویه برگزار می‌کنند.
روز کریسمس در دنیای غرب، نخستین روز از ایام عبادی کریسمس و همین‌طور، تعطیل عمومی است. در انگلستانِ ویکتوریایی، به‌دنبال جنبش آکسفورد در کلیسای انگلستان، کریسمس بیشتر با خانواده، دادن هدایا و کمک به فقرا هم‌معنی دانسته شده است، درست مانند رمان «سرود کریسمس» اثر چارلز دیکنز که در آن، یک صاحب‌کار بدجنس پس از روبه‌رو شدن با روح کریسمس، تغییری چشمگیر پیدا می‌کند. این رویکرد نسبت به کریسمس در بیشتر نقاط دنیای غرب، هنوز هم پابرجا مانده و طی آن، حتی در جوامع غیرمذهبی نیز خانواده، دادن هدایا و کمک به فقرا تبدیل به بخش مهمی از جشن کریسمس شده است. خانواده‌ها در این روز، اغلب وعده‌ای غذا را با هم صرف کرده و برای اعضای خانواده و دوستانی که دور از آنها زندگی می‌کنند، کارت تبریک می‌فرستند.
علاوه بر دور‌هم‌جمع‌شدن و هدیه‌دادن در کریسمس، مردم خانه‌های خود را با نورهای رنگی و درخت کریسمس- که همیشه سبز و آراسته است- تزئین می‌کنند. همین‌طور رسمی وجود دارد که طی آن، بابا نوئل یا سانتا کلاوس، که بر اساس داستان‌های مربوط به سنت نیکولاس در قرن چهارم شکل گرفته، هدایایی را به بچه‌های خوب در شب قبل از کریسمس هدیه می‌دهد. ارامنه با اقوام گرد هم می‌آیند و با صرف غذاهایی مثل کوکو سبزی و پلو؛ یا مرغ و دلمه، جشن تولد و تجلی عیسی را جشن گرفته و به یکدیگر هدیه می‌دهند. آشوری‌ها هم مانند ارامنه نه فقط در شب کریسمس، بلکه صبح کریسمس هم با هم در خانهٔ بزرگ‌تر‌ها (پدر و مادربزرگ‌ها) جمع می‌شوند و با همدیگر حلیم می‌خورند.
ایمانداران در کلیساها سرودهایی شاد در مورد تولد مسیح می‌خوانند. البته اکنون، مراسم حاوی سرودخوانی، دیگر از حالت سنتی خود فاصله گرفته و اغلب طی ایام ادونت و پیش از ایام کریسمس خوانده می‌شوند. مسیحیان در روز کریسمس در مراسم کلیسایی به‌خصوصی شرکت می‌کنند. در بسیاری از کلیساها نیز مراسم خاصی در نیمه‌شب کریسمس برگزار میشود که به آن «عشای نیمه‌شب» نیز می‌گویند. این رسم هنوز هم در بین بسیاری از مسیحیانی که به‌طور مرتب به کلیسا می‌روند، محبوبیت دارد.
*یکشنبۀ اَدْوِنت، چهارمین یکشنبۀ پیش از کریسمس و نقطۀ آغازین ایام ادونت و همین‌طور، سال عبادی در کلیساهای کاتولیک رومی و پروتستان است که در ابتدا به‌عنوان ایام توبه (انابت) و روزه شناخته می‌شد و هدف این بود که ایمانداران را برای ورود مسیح به کلیسای خود، آماده کند.